Lược dịch: Huỳnh thị Cẩm Nhung*

* Điều dưỡng trưởng Bệnh viện Tâm Trí Cao Lãnh

Nội dung được dịch từ Tạp chí JAMA 

Ở người cao tuổi, té ngã là hiện tượng phổ biến (khoảng 25% người lớn tuổi ở Mỹ ngã mỗi năm), gây thương tích (khoảng 37% người ngã cần được điều trị y tế hoặc hạn chế hoạt động ít nhất 1 ngày), tốn kém (khoảng 50 tỷ đô la mỗi năm được chi cho các chi phí y tế liên quan đến té ngã), và trở nên nghiêm trọng hơn. Thực tế, tỷ lệ tử vong do té ngã sau khi điều chỉnh theo tuổi đã tăng 41% ở Mỹ từ năm 2012 đến năm 2021. Hơn nữa, tỷ lệ té ngã tăng lên theo độ tuổi, số lượng tuyệt đối người lớn tuổi bị ngã sẽ tăng đáng kể khi thế hệ tiếp theo bước vào nhóm tuổi có nguy cơ cao nhất.

Để đối phó với gánh nặng của té ngã, đã có nhiều nỗ lực nghiên cứu đáng kể được thực hiện. Lực lượng Đặc nhiệm Dịch vụ Dự phòng Hoa Kỳ (USPSTF) đã cập nhật Báo cáo Bằng chứng và Đánh giá Hệ thống được công bố trong số này của JAMA, xác định 83 thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên chất lượng từ trung bình đến tốt để cung cấp thông tin cho Tuyên bố Khuyến nghị Cập nhật của USPSTF, trong đó có 32 thử nghiệm mới so với đánh giá trước đó. Các thử nghiệm này ủng hộ việc tập thể dục để ngăn ngừa té ngã (tỷ lệ tỷ lệ mắc bệnh [IRR], 0,85 [KTC 95%, 0,75-0,96] đối với té ngã và IRR, 0,84 [KTC 95%, 0,74-0,95] đối với té ngã gây thương tích). Bằng chứng cho các can thiệp đa yếu tố cho thấy sự giảm tương tự trong số lần té ngã (IRR, 0,84 [KTC 95%, 0,74-0,95]) nhưng không giảm được té ngã gây thương tích (IRR, 0,92 [KTC 95%, 0,84-1,01]).

Dựa trên cơ sở này, USPSTF đã nhắc lại các khuyến nghị năm 2018 về phòng ngừa té ngã với khuyến nghị B cho việc tập thể dục (được khuyến nghị cho tất cả người trên 65 tuổi có nguy cơ té ngã tăng) và khuyến nghị C cho các can thiệp đa yếu tố (quyết định cá nhân hóa dựa trên hoàn cảnh của lần té ngã trước đó, tình trạng bệnh lý kèm theo, và giá trị và sở thích của bệnh nhân). Mặc dù các khuyến nghị của USPSTF là hợp lý, nhưng chi tiết mới là vấn đề quan trọng.

Với các lợi ích đã được chứng minh của việc tập thể dục đối với bệnh tim mạch, chức năng nhận thức và mối liên hệ thuận lợi với tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân, bệnh tim mạch và ung thư, các khuyến nghị cụ thể về tập thể dục phòng ngừa té ngã cần được xem xét trong bối cảnh các khuyến nghị tập thể dục chung, bao gồm tập thể dục aerobic và tăng cường cơ bắp. Các loại hình tập thể dục khác nhau mang lại lợi ích cho các kết quả khác nhau. Các chương trình tập thể dục phòng ngừa té ngã trong đánh giá của USPSTF thường bao gồm tập đi bộ, cân bằng và huấn luyện chức năng (30/37 nghiên cứu đã xem xét), và nhiều chương trình bao gồm tập tăng cường sức mạnh và kháng lực (25 nghiên cứu); huấn luyện sự linh hoạt và bền bỉ ít được thấy hơn. Nhìn chung, các bài tập chức năng tập trung vào các động tác được thực hiện trong các hoạt động hàng ngày và cân bằng dường như hiệu quả hơn trong việc phòng ngừa té ngã so với chỉ đi bộ hoặc tập kháng lực đơn thuần.

Tư vấn cho bệnh nhân tập thể dục nhiều hơn hiếm khi đủ để thay đổi hành vi. Ngay cả khi bệnh nhân đồng ý tập thể dục, việc duy trì tập thể dục thường xuyên rất khó khăn. Ít hơn một nửa số người sống trong cộng đồng từ 65 tuổi trở lên đáp ứng các hướng dẫn về hoạt động thể chất, và tỷ lệ này đã ổn định từ năm 2007 đến năm 2016. Các rào cản bao gồm sức khỏe kém, chi phí, và thiếu tiếp cận với các hoạt động thể dục. Trong đánh giá của USPSTF, việc tập thể dục thường được thực hiện trong các nhóm có giám sát (24/36 nghiên cứu), điều này yêu cầu phải có phương tiện di chuyển; tuy nhiên, 9 thử nghiệm đã nghiên cứu liệu pháp vật lý cá nhân có giám sát, có thể được cung cấp tại nhà. Rào cản lớn nhất đối với việc tập thể dục là sự trì trệ của bệnh nhân và lựa chọn tham gia vào các hoạt động ít vận động khác. Trong giai đoạn 2013-2014, những người từ 65 tuổi trở lên đã dành trung bình 7,9 giờ mỗi ngày để ngồi.

Đối với các can thiệp đa yếu tố, được điều chỉnh theo các yếu tố nguy cơ đã được xác định của bệnh nhân, tình huống thậm chí còn phức tạp hơn. Thường thì các can thiệp này tập trung vào những người có nguy cơ té ngã cao hơn đáng kể, đánh giá của USPSTF cho thấy rằng những người tham gia trong các thử nghiệm can thiệp đa yếu tố có tỷ lệ té ngã gấp đôi so với trung bình quốc gia cho người cao tuổi. Mặc dù có tiền sử té ngã là con đường phổ biến nhất để tham gia vào các thử nghiệm này, một số nghiên cứu đã tuyển dụng những người tham gia dựa trên các yếu tố nguy cơ khác ngoài tiền sử té ngã. Sau khi được xác định là có nguy cơ té ngã cao hơn, những người tham gia trong các thử nghiệm can thiệp đa yếu tố sau đó trải qua đánh giá toàn diện về các yếu tố nguy cơ té ngã, chẳng hạn như đánh giá chức năng thể chất, thuốc, môi trường sống, và thị lực, trong số các yếu tố khác; tuy nhiên, các yếu tố nguy cơ cụ thể được đánh giá thay đổi theo từng nghiên cứu, làm phức tạp việc giải thích bằng chứng. Sau khi bệnh nhân được đánh giá, họ nhận được nhiều khuyến nghị và sự tham gia của họ vào từng khuyến nghị có thể khác nhau vì các khuyến nghị này thường liên quan đến việc thay đổi hành vi. Ví dụ, trong một thử nghiệm lớn, chỉ có một phần ba bệnh nhân sẵn sàng xác định các hành động để giảm sử dụng thuốc tăng nguy cơ té ngã, đặc biệt là thuốc ngủ. Thú vị là, các can thiệp như tập thể dục đã được chứng minh là hiệu quả khi được thực hiện như các can thiệp đơn lẻ trong điều kiện nghiên cứu, nhưng lại không hiệu quả khi được thực hiện như một phần của các can thiệp đa yếu tố trong các thử nghiệm thực tế, có lẽ vì việc triển khai trở nên thách thức hơn khi các can thiệp trở nên phức tạp và đa dạng hơn.

Vậy thì, tình hình của các bác sĩ lâm sàng vào năm 2024 ra sao? Mặc dù bằng chứng cho thấy việc các bác sĩ chăm sóc ban đầu khuyến nghị tập thể dục là quan trọng, thách thức chính là biến khuyến nghị này thành hành động trong cuộc sống hàng ngày của người cao tuổi. Cần có thêm nghiên cứu về các động lực thúc đẩy việc bắt đầu và duy trì tập thể dục. Công nghệ có thể đóng vai trò hỗ trợ khi các lớp học thể dục qua video trở nên phổ biến và bổ sung bằng cách giải quyết các nguy cơ chấn thương do té ngã, đặc biệt là điều trị loãng xương khi cần thiết.

Ngay cả khi các bác sĩ chăm sóc ban đầu thực hiện đầy đủ các khuyến nghị của USPSTF, việc giảm đáng kể số lần té ngã và các chấn thương do chúng gây ra vẫn còn xa vời. Các hệ thống y tế cần thiết lập các chương trình phòng ngừa té ngã bao gồm các đánh giá và can thiệp đa yếu tố. Các nhà hoạch định chính sách cần đảm bảo quyền tiếp cận các chương trình tập thể dục hiệu quả, bao gồm cả việc cung cấp bảo hiểm. Và trên hết, người cao tuổi cần tham gia tích cực vào việc tập thể dục và giảm các yếu tố nguy cơ gây té ngã.